jueves, 20 de marzo de 2014

Atletas de la II República y fotos de Margot Moles.



Artículo sobre las atletas de la II República y fotos de Margot Moles.

http://www.rfea.es/entrevistas/mujeres_pioneras.pdf 





viernes, 10 de enero de 2014

Fotos primeira reunión atlética en Galicia.

En 1913 disputouse a primeira reunión atlética en Vigo na que tomaron parte un equipo alemán e outro inglés, ademáis dos atletas locais. Nas 2 primeiras fotos pódense ver os participantes. Os ingleses levan a "Union Jack" no peito, os alemáns levan unha aguia. No fondo  aparece unha bandeira cun aguia que representa aos tedescos. Sentado e con pucha aparece Manuel de Castro (artífice da fundación do Celta, da súa sección de atletismo, seleccionador nacional de fútbol, xornalista, directivo e tremendo defensor do atletismo).  A última foto foi de un par de anos posterior. Pódese ver ao fondo o monte do Castro, todo un emblema na cidade de Vigo.
O Campo onde se disputou foi o Campo de Coia (cruce  rúas Beiramar e Coruña ).

Meu agradecemento persoal a J.Ramón Cabanelas, autor do libro "Vía Vigo". Sen el, non sería posíbel disfrutar destas fotos.



viernes, 20 de diciembre de 2013

Fotos históricas do atletismo galego










Enrique Bauman. Atleta alemán afincado en Vigo que foi propulsor do atletismo en Vigo. Apoiou o desenrolo do  atletismo. Formou un club de atletismo(Union Sporting). Esta é das poucas fotografías que temos dun atleta saltando pértega a mediados dos anos 20. Desgraciamente morreu en 1925.










Candido Fernández, un dos mellores atletas da historia do Comesaña (club fundado en 1920). Esta foto é de 1926. Nesa data tiña tódolos récords galegos dende 400 até 5000. Os atletas do Comesaña eran coñecidos polos filandeses, na aquela época os atletas dese país eran os dominadores do fondo mundial.







Fernando Otero facendo salto de altura en1927. Fernando era nesa data o recordman galego en triple con 12.55
Arquivo persoal de María Carmen Costas Costas. Primeiras atletas femininas do grupo de Vigo. Podemos ver os primeiros cros celebrados en Galicia.










Portada da revista Arosa Sportiva de 1920 onde aparece o campión galego de cros Santiago Martínez. Tamén foi vencedor en 1919







miércoles, 11 de diciembre de 2013

Historia do atletismo en Galicia no século XIX

O “atletismo” deu inicio en Galicia, dun xeito organizado e serio, en maio do 1913 coa celebración dunha reunión en Vigo de atletismo na que consta a participación de atletas alemáns, ingleses, vigueses, pontevedreses . Pero antes de este acontecemento tivemos en Galicia distintas actividades “pseudo- atléticas” que teñen o seu incio no 1887.

A finais do S.XIX o atletismo era unha actividade física reservada a uns poucos que facían exhibicións da súa resistencia. O nome asignado a estes atletas era “andarín”. Era unha mistura entre atleta, apostante e actividade circense. Había de tres tipos: os que percorrían centos de quilómetros, serían os precursores dos ultramaratonianos de hoxe, outros eran os que facían apostas contra velocípedos, cabalos ou outros atletas e había un tercer grupo que facían unha actuación como se fora dun circo, corrían durante unha hora aproximadamente e chegaban a cobrar entrada. Eles iban de pobo en pobo facendo os seus espectáculos e gañando o pan como podían, pero eran “profesionais”, vivían de correr. Nunha época que non había televisións, nin ordenadores, etc e con moi pouca oferta de espectáculos, os atletas conseguían chamar a atención.

En 1887 é a primeira constancia dun atleta galego: Milicas. Era un rapaz de 14 anos que enfrentouse ao mellor atleta que había en todo o estado: Mariano Bielsa “Chistavín”. Era un atleta aragonés que tiña moita experiencia nas carreiras xa que en Aragón e zonas limítrofes había unhas competicións chamadas “pollaradas” ou “carrera de pollos” bastante habituais. Estas competicións enfrentaban homes contra cabalos ou homes contra homes e estaban moi extendidas por esa zona. A vida deste insigne atleta foi relatada de xeito inmellorábel por 2 escritores aragoneses: Celedonio García e José Antonio Adell.
http://garcia-adell.blogspot.com.es/2009/08/mariano-bielsa-chistavin-de-berbegal-un.html

Chistavín alcanzara fama nacional en 1882 cando derrotou a Bargossi cos xornais chamaban “hombre locomotora”. Nesta ligazón contan momentos da vida Bargossi
http://blogs.lanacion.com.ar/archivoscopio/tag/achilles-bargossi/ Un “andarín” con fama de estar invicto e que fixera moitas apostas contra cabalos, atletas, tren, etc. O enfrontamento entre ambos era agardado como o pode ser agora un combate de boxeo de máximo nivel.

En outubro do 1882 Bargossi, Chistavín e un cabalo compiten na praza de touros de Zaragoza. Saíndo victorioso Chistavín que percorre, segundo os xornais da época , 14.600 m en 43´ (tempos que non son certos). Foron un total de 80 voltas a praza de Zaragoza. Despois da victoria, o recibe o rei que entrégalle 30 duros e o goberandor civil 100 pesetas. Os xornais informan que Bargossi ofreceulle na mitade da proba mil duros por deixarse gañar. Chistavín, aos poucos días, correu con outros tres atletas unha proba de 28 km que segundo os xornais fixo en 1h:40´.
Depois da proba Bargossi buscou a revancha que e para iso apostou 1000 pesetas (Esa cantidade é a que gañaba un mestre polo traballo de todo un ano en 1910) e o beneficio das entradas para quen vencera. Chistavín aceptou e o novo enfrontamento que foi na praza de touros de Madrid onde diante de 3.000 persoas. Na mitade da carreira Chistavín parou e correuse a voz de que fora porque déronlle un pano con cloroformo. Algo que parece falso pero  certo ou non, montouse unha boa liorta entre os partidarios de un e de outro.

A partir dese momento comenza o que os xornais chaman “moda andarina” por todas partes, e esa moda non tardou en chegar a Galicia. No 1887, despois de estar por Arxentina, estaba Chistavín competindo cun cabalo en Ribadeo. Despois de esa carreira marchou a Lugo onde percorreu 8 voltas a muralla (2200 m cada volta, uns 17.600 m en total) en 1h:15. Despois de Lugo marchou a Coruña onde da 150 voltas a praza de María Pita en 70´. O seu modo de actuar en todas as cidades é o mesmo: vai os xornais locais e pedía que fixeran pública a súa presenza e que estaba alí para apostar contra quen quisera enfrentarse a el ( podía ser: a pé, velocípedo ou a cabalo).
Ao chegar a Santiago é cando por primeira vez temos unha competición directa con outro atleta . Se anuncia enfrentamento con "Milicas". (Francisco Calvo y Calvo). Un rapaz de 14 anos que enfrentouse a Chistavín na praza do Hospital de Santiago de Compostela. Así resumía o enfrentamento a “Gaceta de Galicia”.

“De absurdo calificamos tal imprudencia xa que o novo e simpático mozo ten unha constitución delicada e non ten experiencia neste oficio, que Chistavín exerce dende fai tempo. Era pouco menos que imposíbel que aguantara o ritmo imposto por Chistavín.
Os nosos pronósticos cumplíronse. A carreira comenzou ás 15.20. Saiu Chistavín e aos poucos segundos Milicas que ía detrás.
Un inmenso público asistiu ao espectáculo, enchendo a praza e os balcóns do Concello, Hospital, Escola Normal e Catedral.
O pobre rapaz abandonaba cando levaban 22 voltas, facendo 18 minutos e 6 segundos.
Foi conducido diante do señor alcalde, non sabemos o obxeto.
Chistavín continuo correndo até áss 16:32 (72´minutos en total) logrando alcanzar as 71 voltas.
Podemos indicar co círculo nos primeiros momentos debía ter uns 400m pero foise pechando polos espectadores de distintas clases sociais e ao final debía ter 300m.
Chistavín portouse ben, xa que amosar signos de fatiga chegou até os 21000 metros...
Problamente Chistavín compita contra un cabalo este domingo e logo marche para Vilgarcía de Arousa, Carril, Padrón, Pontevedra, Vigo e logo cara Portugal”.

Anunciase como un gran espectáculo uns días máis tarde e produciuse unha nova carreira. Esta vez tivemos enfrentamento co cabalo. Pero finalmente foi contra un cabalo montado por un comerciante, "Milicas" e outro atleta chamado "Churrero". Ante 10.000 persoas.
Ao día seguinte recollía os xornais unha critica ao acontecido.
¿Que un andarín riojano (en realidade era aragonés), exhibe as súas habilidades? Pois xa temos outro galego que “alegreto y molto vivace” percorre un traxecto semellante ao primeiro empregando menos tempo a pesar de ter só 14 anos e outro ser un mozo de trinta e tantos.
Esta mañán vin na Praza do Hospital” un grupo de persoas que rodeando a unha persoa, moi coñecida nesta cidade, que está tendida no chan e queixabase magoante. Preguntei a un municipal e respotou que era unha persoa que estaba ensaiando, para ver se sería capaz de resistir correndo a Chistavín...

Y Chistavín por aquí
y Chistavín por allá
Chistavín el andarín
aquiere celebridad
contagiando a los chiquillos
su manía de trotar
y rascando los bolsillos
de toda la humanidad”

Despois marchou para Pontevedra onde correu durante unha hora na Alameda e propuso unha aposta de botar unha carreira ao tren Vigo- Pontevedra, inagurado uns anos antes. Finalmente non o fixo  porque non había quen quixera apostar. En Vigo correu unha hora no Malecón. Buscou apostas e xente que quisera enfrentarse con el en velocípedo(as bicicletas antigas tiñan unha roda dianteira máis grande) ou a cabalo. Finalmente enfrentouse a un home con carro nun traxecto que iba dende a rúa Alfonso XII de Vigo e a igrexa de Coruxo e regreso(uns 18 km). A aposta foron 125 pesetas. 


                                                               Imaxe de Chistavín.


A seguinte aparición dun andarín por Galicia foi en maio de 1888, medio ano máis tarde da presencia de Chistavín. Era outro o aragonés o que chegou a Galicia o que fai pensar que foi o propio Chistavín o que falara con el da súa experiencia aquí. Na Alameda de Vigo actuou un “andarín” aragonés coñecido como Manuel Navarro “Sevilla”. O espectáculo foi ante numeroso público e logrou dar 153 voltas nunha hora exacta e dicían que percorrera 22.000 m na Alameda de Vigo. Os xornais comentaban co rematar estaba tan fresco como o comenzar. Tamén actuou o seu fillo. Depois bailou unha xota aragonesa coa súa muller pero sen música. Aos 2 días ía a participar nunha proba en Bouzas. No caso “Sevilla” pode verse esa condición circense do espectáculo, primeiro a carreira, logo fan correr o fillo e finalmente a xota.

Sevilla vai a Santiago en compañía dun pallaso. Os carteis anunciaban que era o mellor xa que derrotara na praza de touros de Zaragoza a Bargossi e Chistavín no 1886. Tamén tomou parte do espectáculo o seu fillo de 4 anos que correu 8 ou 10 voltas. No descanso actuou o pallaso Marius e tamén actua Leocadia Vidal, con exercicios ximnásticos e un trapecio sen salvavidas. Tamén bailaron unha xota aragonesa e para amenizar tamén tocaba a banda de música. Tiñan asentos para contemplar o espectáculo e o prezo eran 25 céntinos. Logo marcharon a Coruña onde fixeron un novo espectáculo.

No 1889 volta Chistavín a Galicia e volta a estar en Pontevedra e os xornais falan de que logo marchou cara Cambados.

A moda continua a expandirse e cada vez achéganse máis corredores por Galicia. No 1890 ven o francés Pierre Bernard que fai un espectáculo en Betanzos facendo 60 voltas a praza de Cassola. Este “andarín” era o que facía unha publicidade máis revolucionaria xa que prometeu nun anuncio previo o espectáculo na Praza da Quintana que correría sin fatigarse e aínda máis: “ Beberá, cantará e fumará e non será vencido polo esforzo”.

Por Coruña, no ano 1891, pasou Ángel Cano que correu en María Pita por espacio dunha hora desafiando a cabalos, velocípedos ou outra persoa que atopara polo camiño. A súa exhibición a ía repetir nos Xardíns de Méndez Núñez e intentaría facelo na praza de touros. Cano era outro atleta aragonés.

Nese mesmo ano aparece en Vilagarcía unha serie de actos por unha festa na que había bois embolados que procedían do Barbanza. E logo disto un andarín estivo facendo as delicias do público percorrendo a pista durante bastante tempo. A música alternou nos intermedios.
No 1892 ante numerosa concurrencia participou na Alameda o andarín francés Vicente Clevieres que por espacio de 59´ deu 100 voltas, é dicir un minuto menos do anunciado. Terminou seu compromiso dando saltos mortais nas derradeiras voltas. A compoñente circense estaba en tódolos espectáculos. Tamén participou en Lugo. Vendían as súas actuacións decindo que en Sevilla fixo 6800 m en 11´. 2 Leguas en 21´e que fixera París- Baiona de Francia en 53 horas. A esaxeración era una xeito de vender o producto. En Lugo fixo unha exhibición de 2 voltas a un percorrido pola cidade en 60´.

En 1894 volta a Galicia Pedro Bernard que fixo as delicias na praza Alfonso XII de Santiago, que correu 25 veces en 25´percorrendo, segundo os xornais da época, un total de 2500 m.
Nesa época aparece en Vigo un andarín, que non facilitan o nome, procedente de Ferrol de onde escapou por andar correndo polas rúas.

Em Ourense apareceu o celebre andarín “Pajita” que percorreu o recorrido entre Sintra e Lisboa nunha hora e 40 min. Presenciando neste último punto os reis de Portugal.

No 1896 aparece un tal Bielsa en Padrón, ven da Poboa do Caramiñale vai a Santiago. Onde pretende dar varias funcións e unha tourada. Este Bielsa fai pensar que é distinto a Chistavín porque os xornais nunca o mencionan como “Chistavín”.

A aparición de tanto “andarín” fai que aparezan os primeiros xornais dando consellos. Hai un que é de certo moi  curioso que apareceu en 1897. Neste art.  indicaba como facer exercicio e aconsellaba a respirar polo nariz e non pola boca. É a primeira aparción do “Runners World” da época.

Nese ano os xornais de Pontevedra falan dun incidente na cidade. Sonou unha corneta que fixo alamar a xente. Finalmente demostrouse que era unha persoa que tocaba a corneta para chamar a atención e amosar as súas habilidades de andarín xunto coa súa muller.
A chegada do atletismo e o deporte reglado fixo que acaba con esta profesión que estaba a camiño entre o atletismo e o circo.  

sábado, 7 de diciembre de 2013

Inicios do atletismo en Galicia

Antes da chegada do atletismo, como deporte reglado, tivemos algunhas probas no século XIX. Nese tempo non existía a palabra atleta para designar a persoa que practicaba atletismo, xa que non había regulamentación atlética algunha e non estaba nen deseñada distancias, nen normas de ningún tipo. As persoas que competían a correr chamábanlle “andarín”, curiosamente esta palabra perdurou en algunhas colonias de España e así en Cuba seguen chamando andarín a persoa que se adica a correr. A palabra perdeuse na península pero perdurou en América.
A presenza de Chistavín en Galicia onde participou en varias probas merece outra entrada na que falaremos do atletismo en Galicia no século XIX.

Os inicios do atletismo tal como o coñecemos hoxe en Galicia foi gracias a colonia inglesa e alemana que achegáronse as nosas terras para traballar no Cable Inglés (Eastern Telegraph) e no Cable Alemán (Deustch Atlantische). Até o 1914 tiveron unha relacións cordiais pero coa chegada da 1ª G. M. mudaron as cousas e a relación entre ambas potencias non foi a mesma.

Foi en maio de 1913 cando celebrouse en Vigo a primeira reunión atlética. Participaron atletas alemáns, ingleses e locais. Foi no campo de Coia. Agora estaría situado  perto do cruce das rúas Coruña e Beiramar en Vigo. Con anterioridade xa se viñan celebrando probas pedestres noutras localidades como Santiago, Ferrol, Coruña, Pontevedra. En 1906 hai probas en Santiago de velocidade, en Vigo hai outra no 1907 con motivo das festas, en Coruña tamén no 1907 hai unha proba pedestre con motivo das festas e o máis importante da primeira década do século XX no atletismo galego foi a celebración en Santiago, por primeira vez, en todo o estado, dunha proba de 110 m valados (10 barreiras a franquear).
A proba de Vigo de 1907 foi comentada deste xeito por Alfonso Posada.
http://celtaatletismo.es/blog/?p=2418
Realmente tratábanse de futbolistas que aproveitaron para participar nas probas atléticas que organizou o Concello de Vigo, dentro das festas. Nas probas de Vigo destacan futbolistas que por un día cambiaban de deporte. Manuel Ocaña foi o máis destacado atleta de ese época, venceu en Vigo e Santiago o ano antes. Tratábase dun futbolista e ademáis directivo xa que foi o fundador de Vigo F.C., o clube señeiro da cidade no inicio do fútbol en Vigo. Outros dos que destacou en Vigo foi Ángel Olavarrieta, natural de Cantabria e que era porteiro de fútbol do Español de Vigo. Olavarrieta, 4 anos máis tarde, foi a prisión por casar con 2 mulleres. As súas andanzas amorosas foron portada nos xornais da época.

Nas probas inciais hai mestura de deportes, o atletismo aparece en probas ciclistas, antes dun partido de fútbol, como a proba pedestre antes dun partido Fortuna de Vigo- Pontevedra Sporting en 1907.

O comenzo do atletismo non foi exclusivo de Vigo. En Coruña nese mesmo ano, con motivo das festas, fixeron unha proba pedestre. En Santiago celebrouse un 200 e lanzamento de peso no 1908. Pero dous anos antes, en 1906, celebrouse outra proba que incluía atletismo, ximnasia, tranpolín, etc. . Nesa ocasión as carreiras dividironse en tres : carreira lisa de velocidade onde venceu Ocaña tamén venceu unha con obstáculos e unha terceira que denominaron “Lisa de velocidade e resistencia”. Ademáis no concurso Santiagués celebraron saltos de altura, onde o vencedor foi  Luis López Somoza e de lonxitude que eles chaman “salto de anchura”, co mesmo vencedor. No 1909 tamén celebrouse en Santa Isabel unha proba de 600 m. O que significa que na capital de Galicia tiveron varias probas no incio do século pasado.
En Ferrol coñecese unha proba pedestre que foi celebrada no ano 1908 por unha sociedade recén creada chamada “Alltheweek”. O seu nome  indica claramente a orixe dos membros fundadores da mesma.

Pero foi en Vigo onde ingleses e alemáns introduciron os seus costumes. O “foot-ball” entra, en Vigo, polos ingleses en 1895. No 1903 xa había reseñas nos xornais dos partidos na cidade olívica. O mesmo aconteceu con outros deportes como o tenis e o rugby. O atletismo chegou en maio de 1913 a Vigo e con aí deu comenzou a introdución paulatina do noso deporte en todo o país.


Para esta primeira reunión fixose unha invitación a atletas de Pontevedra, Compostela e Coruña. Así reflictía un xornal santiagués o convite aos atletas de Pontevedra.

“É case seguro que a presenza de deportistas do Pontvedra Sporting Club.
Até agora, o tempo chuvioso predominante impediu todas as prácticas de formación.
Máis se o tempo cambiara, o Sporting vai seleccionar os seus mellores atletas para representar a Pontevedra defende-los a súas cores co abrigo na supremacía internacional da axilidade, saúde, forza e vontade, para ser xogado en Vigo, a  final de  mes.”

Foto dos participantes da primeira proba de atletismo en Galicia (Vigo, 1913). Os británicos levan a "Union Jack" no peito e os alemáns levan unha aguia. 
Os xornais de Pontevedra invitaron a varias sociedades deportivas daquela cidade para participar no torneo. Invitación suposto mesmo para "Club Compostela" e "club Ciclyst” de Coruña.
Esa primeira reunión tivo tamén a presenza dos equipos inglés e alemán que foron os impulsores da mesma. .Foi presidida polo alcalde de Vigo, señor Botana e os cónsules de Alemania e R.U. Por primeira vez fálase de xuíces en Galicia.

Resultados:
100m L. W. Taylor 10.8 .Cable Inglés (Copa de prata Club de Vigo) 2º Arturo Álvarez (Club Vigo) 11.4 . Medalla de bronce.
Altura. Wolters 1.55 (medalla de plata). F. Steimbruggen 1.50 (Cable alemán).

Lanzamento de peso: Luís García (Fortuna) 9.75, Rafael Méndez (Club de Vigo) 8.95
Estafetas 900 m. Vence o Cable Inglés con trofeo copa de prata regalada polo Cable alemán. Os compoñentes do equipo foron Taylor, Brett e Bernard.

Lonxitude: Adams (Cable Inglés) 5.30, recibiu medalla de prata de premio. Bantle 5.20 (Cable Alemán) medalla de bronce de premio.

Carreira de resistencia (1500 m)
Brett (Cable Inglés) 3.55 Copa de prata cedida por este cable e medalla de prata. A marca lograda indica que ou se mediu mal ou a cronometraxe foi mal efectuada.
De Haz ( Club Vigo) . Gran medalla de prata.
Bantle, do Cable alemán. Medalla de bronce.

Un par de anos máis tarde xa se regularizan as proba e até marcan mínimas de participación. Así constaba en “La Voz de la verdad” .Cunhas probas organizadas polo Fortuna, antecesor do Celta
Peso mínima 9.00m
Disco 25.00 m.
altura, lonxitude e pértega.
100 mv.
Estafeta (3x300)
1500m

Segundo reflictía o diaro "Vida deportiva" en 1916 os récords galegos, antes da celebración dos "Xogos Olímpicos" de A Coruña eran estos.


Peso: Luis García 10.07
Disco: Fernando de Castro 28.87
Altura: Traz Steinbruggen 1.55 (Sport Germania)
Lonxitude: P. M. Adams 5.30
100m : L.W. Taylor 11.0
Estafetas (relevos 3x300): Sport Germania
1500: Jacobo Torres (Fortuna).
100 m.v Arturo Álvarez (Vigo).

Chama a atención que Steinbruggen tivera o récord cando Wolters fixera 1.55 en Vigo (1913) pode que fora un erro e logo tamén modificaban o tempo de Taylor que pasa de 10.8, que poñían os xornais en 1913, a 11.0.

En 1916 chegou o atletismo A Coruña cos chamados “Xogos Olímpicos”. A repercusión destas probas foi grande xa que aparecen nos xornais de Madrid onde podemos atopar os resultados. A celebración foi no Campo dos Monelos e tivo a presencia de varios equipos de fora da cidades, destacando os equipos de Vigo que incluían ao “Sport Germania”, o equipo de alemáns do Cable Alemán. Este equipo tedesco particpou nas edicións sucesivas das probas coruñesas. Cada proba tiña un trofeo de premio que se gañaba en propiedade cando un equipo gañaba tres veces seguidas a copa.

Resultados primeira edición.
http://hemerotecadigital.bne.es/issue.vm?id=0003879583&page=9&search=%22+sport+germania%22&lang=ga

A proba repetiuse varios anos máis. Estes foron os resultados de 1917.
http://hemerotecadigital.bne.es/issue.vm?id=0003879843&page=13&search=%22+sport+germania%22&lang=ga

No 1917 producise outro feito destacábel: Sarria organiza unha proba pedestre. Posíbelmente a primeira celebrada nunha vila galega, sen contar as grandes cidades. Aquí pódese ver o regulamento da proba.
http://www.correrengalicia.org/index.php?name=Forums&file=viewtopic&p=406958
No 1918 expándese o atletismo por todo o país é celebrase en Ourense outra reunión atlética da mán do Gimnástico Deportivo FC de Ourense que organiza un “concurso nacional” de atletismo : Progama : 100,200,400,1000,3000, peso, disco, xavelina, altura, lonxitude, pértega. A reseña informativa dicía cos premios serían de importancia. Tiña un premio especial o atleta que vencerá en tres probas. Participaron atletas de Vigo, Coruña e Madrid.
En Coruña os “Xogos Olímpicos” dan un paso curioso ao ser trasladados a unha praza de touros. Alí disputánse as probas e logo ao rematar fixeron unha tourada. Asistiu toda a alta sociedade herculina . A reunión tivo a presenza dos gañadores da reunión de Vigo e Ourense, que disputáronse uns meses antes.
Listado de participantes:  Tres por club. Esta Blachman por Español. Ademáis Germania, R. Vigo Sporting, Club Galicia de Coruña, Unión Deportiva de Ourense, Moto-Ciclo coruñés e R.C. Coruña.

O cross chegou a Vigo no 1916 nun cross organizado polo Real Vigo Sporting. A proba foi de 5 k y o trofeo o levaba aquel que conseguira tres títulos nese cross. No 1917 celebrouse un cross que Faro de Vigo indica que foi masivamente seguido polas faldas do Monte O Castro. O club Oza- Coruña tamén organizou varios cross en A Coruña. O club era sinxelo e humilde, segundo os xornais da època pero logrou organizar varios crosses en Monelos que comenzaron en 1918.

Lavadores, daquela Concello independente, hoxe parroquia de Vigo tamén organizou un cross no 1917. A implatación dun clube en Ourense fai ca cidade das burgas tamén teña un cross no 1918 proba a que acudiron atletas de toda Galicia e que acabaría vencendo Daniel Nieto de Vigo. No 1920 empezaba a súa andaina o Comesaña. Na súa web fala de 1915 dato completamente erróneo como demostra Andrés Domínguez Almansa no seu libro “Historia social do deporte  en Galicia” (páxina 368).
O cambio foi radical e entre o 1913 ao 1920 tivemos a configuración dunha nova estructura.
Unha vez xeralizado o atletismo por todo o país, o seguinte fito foi o Campionato de España de atletismo que na súa 5ª edición tivo como sede a cidade de Vigo, no histórico Campo de Coia no 1921. Aquí conseguiría Galicia a súa primeira medalla nun nacional ao vencer Guillermo Blachman nos 400 m A final do século pasado, é nunha decisión incomprensíbel, quitáronlle o título de campión de España. Podían participar os atletas extranxeiros que residiran en España. Blachman naceu en Alemaña pero levaba, como mínimo 4 anos en Galicia polo tanto tiña dereito a ser campión de España e polo principio de seguridade xurídica non podemos quitarlle un título a base dunha lei posterior. Non sabemos se no momento de correr era alemán ou español pero si sabemos que viviu en Galicia dende 1916 até 1962, ano que finou. Estaba casado cunha galega, con dos fillos galegos. E quitáronlle o título por extranxeiro. Estamos a tempo de rectificar.
A primeira proba feminina foi en Pasarón no ano 1929 cando participaron Margot Moles e Lucinda Moles nunha proba de exhibición de lanzamentos. Ten especial relevancia xa que Pontevedra foi a segunda cidade en celebrar unha competición de mulleres despois de Madrid e nada menos que coa presencia de Margot Moles, a primeira medalla feminina do atletismo español (bronce en disco en Amberes 1937- Olimpiada Obrera) e foi recordwoman mundial de martelo dende 1932 até 1975. Primeira olímpica española nuns Xogos Olímpicos de inverno.